Article

Makale

Türkiye’de Belgesel Filmlerde Tipografi Kullanımının Gerçekliğe Etkilerini İncelemek Üzerine Bir Öneri

A Suggestion on How to Analyze the Effects of Typhography Use on Reality in Turkish Documentary Films

Aytekin Hakan
Year 2018, Issue 6, Pages:55-76

There is an established assumption about documentary film; audience generally regards all the things depicted in a documentary film as ‘real’ and ‘true’. However, the universal reality is limited by documentary filmmaker’s
perspective about the topic, object and people that are dealt with and thereby, the reality reflected in the film becomes the reality of the director. Consequently, the director’s version of reality is added to the reality that already exists and makes information that is accepted as very debatable. Typographical elements in documentary films are not noticed in the framework of reality whether they are a part of reality or the additions of the director to the film in the post shot period. In fact, many typographical elements such as the name of the film, references of people, place and time (lower thirds) intertitles, subtitles, and credits that are added to the film in the editing process bare the potential to modify the reality or manipulate audience perception and thus deserve discussion. This article takes examples of documentary films from Turkey as the basis and asserts that the use of typography in documentary films can affect reality. It provides a four-step model for analyzing these effects as well.

Belgesel sinema hakkında yerleşik bir ön kabul vardır; izleyiciler genel olarak bir belgesel filmde dile getirilen pek çok şeyi “gerçek” ve “doğru” kabul etmektedir. Ancak belgesel sinemacının ele aldığı konuya, nesneye, insana, vb. nereden baktığı, tümel gerçekliği sınırlandırmakta ve olguyu yönetmenin gerçekliğine dönüştürmektedir. Dolayısıyla ele alınan gerçekliğe eklemlenen yönetmenin gerçekliği, doğru kabul edilen bilgiyi tartışmalı hale getirebilir. Belgesel filmlerde yer alan tipografik unsurlar gerek gerçeğin bir parçası olsun, gerek yönetmen tarafından çekim sonrası süreçte filme eklensin, gerçeklik bağlamında dikkati çekmemektedir. Oysa kurgu sürecinde filme eklenen filmin adı, kişi-yer-zaman bildiren ibareler, ara yazılar, alt yazılar ve jenerikler gibi pek çok tipografik unsur gerçekliği değiştirme ya da izleyici algısını yönlendirme potansiyeli taşımakta ve tartışılmayı hak etmektedir. Bu makalede, Türkiye’deki belgesel filmlerden örnekler verilerek, belgesel filmlerde tipografi kullanımının gerçekliğe etkileri olabileceği ileri sürülmekte ve bu etkilerin incelenmesine yönelik dört aşamalı bir öneri sunulmaktadır.